Прострел раскрытый
Прострел раскрытый (Pulsatilla patens) также известный как Сон-Трава – это растение высотой от 7 до 15 см. У него мощное корневище, стебли прямые и покрытые мягкими волосками. Листья растут после цветения, они округло-сердцевидные. Цветки сначала колокольчатые, потом раскрываются как звёздочки. Обычно они сине-фиолетовые, но могут быть белыми или жёлтыми. Цветёт прострел в апреле и мае.
Прострел растёт в лесах и на склонах, предпочитая дерново-подзолистую почву (достаточно плодородный тип почв). Его можно найти в Европе, Азии, Северной Америке. Он занесён в Красные книги многих стран, в том числе и в Казахстане, что говорит о необходимости его сохранения.
Растение использовали в медицине: его препараты помогают при бессоннице и являются успокоительным. В народной медицине его применяют для лечения ран и кожных заболеваний, а также от кашля.
В русской поэзии сон-трава чаще всего упоминается как снотворное средство, видимо, из-за своего названия, или служит предвестником наступления весны и пробуждения природы, как, например, в стихотворении А. К. Толстого:
С какою радостию чистой
Я вновь встречал в бору сыром
Кувшинчик синий и пушистый
С его мохнатым стебельком…
Ашық кестежусан (Pulsatilla patens) сондай-ақ Ұйқы-Шөбі ретінде белгілі – бұл биіктігі 7-ден 15 см-ге дейінгі өсімдік. Оның күшті тамыры бар, сабақтары түзу және жұмсақ түктермен жабылған. Жапырақтары гүлденуден кейін өседі, олар дөңгелек жүрек тәрізді. Гүлдер алдымен қоңырау тәрізді, содан кейін жұлдызша тәрізді ашылады. Олар әдетте көк-күлгін, бірақ ақ немесе сары болуы мүмкін. Кестежусан сәуір мен Мамырда гүлдейді.
Кестежусан ормандарда және беткейлерде өседі, шымды-сортаң топырақты жақсы көреді (топырақтың жеткілікті құнарлы түрі). Оны Еуропада, Азияда, Солтүстік Америкада табуға болады. Ол көптеген елдердің, соның ішінде Қазақстандағы Қызыл кітаптарға енгізілген, бұл оны сақтау қажеттілігін көрсетеді.
Өсімдік медицинада қолданылған: оның препараттары ұйқысыздыққа көмектеседі және тыныштандырады. Халықтық медицинада ол жаралар мен тері ауруларын, сондай-ақ жөтелді емдеу үшін қолданылады.
Орыс поэзиясында ұйқы-шөп көбінесе ұйықтататын дәрі ретінде аталады, мүмкін, оның атауына байланысты немесе көктемнің басталуы мен табиғаттың оянуының жаршысы ретінде қызмет етеді, мысалы, А. К. Толстойдың өлеңінде:
С какою радостию чистой
Я вновь встречал в бору сыром
Кувшинчик синий и пушистый
С его мохнатым стебельком…
Подготовлено специалистами ЭкоМузея в рамках акции “Супергерои природы: Миссия сохранения биоразнообразия” по заказу ГУ «Управление природных ресурсов и регулирования природопользования Карагандинской области.